Askeri Uçaklarda Kamuflajın Tarihi

1. Dünya Savaşı

Askeri uçakların taktik amaçlı kullanımı ilk kez 1. Dünya Savaşı sırasında olmuştur. 1. Dünya Savaşı’nın başında askeri uçakların tamamı bez kanatlı, ahşap gövdeli ve silahsızdı; yalnızca keşif yapmak amacıyla kullanılıyorlardı. Bu nedenle kamuflaja önem verilmiyordu. Savaşın ikinci yılında uçaklara makineli tüfeklerin entegre edilmesiyle askeri havacılıkta bir devrim gerçekleşti ve uçaklar arasında bugün bildiğimiz anlamda olmasa da it dalaşları yaşanmaya başladı.

ww1 war planes — **1. Dünya Savaşı uçaklarını anlatan bir havacılık kitabı. (ALBATROS ISBN 0948414537)**

2. Dünya Savaşı

Uçakların birbirleriyle çatışmaya başlaması, pilotların kendilerinden daha yüksekte uçmakta olan uçaklar tarafından görülmelerinin engellenmesi veya azaltılması fikrini doğurdu ve bunun bir sonucu olarak ilk uçak kamuflajları ortaya çıktı. Dönemin uçakların tamamının ilkel gündüz avcıları olması uçaklarda kamuflaj kullanım fikrini tetikleyen temel etmen olmuştu. 1.Dünya Savaşı sırasında ilk kamuflaj uygulanan uçaklar genelde koyu yeşil ya da siyah tonlarındaki renklere boyandılar. İngiltere bu dönemde uçaklarını “splinter kamuflajı” olarak tabir edilen bir kamuflaj ile boyarlarken, Almanlar genelde bulacalı renkleri tercih etmişlerdir. Fokker Dr. I ve Fokker D. III uçakları bu kamuflaj uygulamasının birer güzel örneğidir.

İki dünya savaşı arasındaki dönemde bir çok ülke tarafından kamuflaj tercih edilmedi ve düz renklere dönüldü. Uçakların büyük çoğunluğu 1930’lu yılların sonlarında kamuflaj olmasa da, uçtukları coğrafyaya uygun olarak tek bir renk ile renk boyandılar.

İngiltere 1930’lı yılların ortalarından itibaren standart RAF kamuflajını kullanmaya başladı. Bu dönemde kamuflaj kullanmayı tercih etmemiş olan Fransız ve Alman Hava Kuvvetleri ise Avrupa’daki siyasi iklim gerildikçe ve sıcak savaş ihtimali yükseldikçe yeniden kamuflaj uygulamaları ortaya çıkmaya başladı. Bu ara dönemde gelişen uçak inşa teknikleriyle artık metal gövdeli ve monoblok olarak uçak üretilmeye başlanmıştır. Uçakların metal gövdeli ve kanatlı inşa edilmeleri ciddi bir kamuflaj ihtiyacı doğurmuştu. Çünkü çıplak metal ışığı çok iyi yansıtmakta, bu nedenle uçakların çok uzak mesafelerden fark edilmesine neden olmaktadır. Bu nedenden ötürü 2. Dünya Savaşı’na katılan bütün ülkeler, savaştıkları coğrafyalara uygun kamuflajlar geliştirmişlerdir. 2. Dünya Savaşı sırasında Almanya yüzlerce farklı kamuflaj kullanmıştır. Bu kamuflajlara genel olarak “Luftwaffe Colours” ismi verilmiştir.

2. Dünya Savaşı boyunca Amerikan uçakları standart kamuflaj paternleri kullandılar. Bu kamuflaj mavi-gri karışımı bir tondaydı. Amerikan donanması ise “donanma grisi” olarak tabir edilen daha gri bir renk tonunu uçak kamuflajı olarak kullanmıştı. Savaşın ilerleyen yıllarında Amerikan donanması artan cephe sayısıyla birlikte gelen farklı coğrafi koşulları nedeniyle üç farklı renk tonundan oluşan kamuflaj kullanmaya başladı. Savaşın sonlarına doğru ise, donanmanın bütün uçakları koyu mavi bir boyamaya döndü. Ama bu bir kamuflaj değil, boyamaydı.

Navy blue/grey — **“Donanma mavi-grisi”**

Soğuk Savaş ve Vietnam

Amerikan donanması, savaş sonrası 1950’lerin ortalarına kadar (Kore Savaşı’nın sonuna kadar da diyebiliriz) koyu mavi boyamayı hiçbir değişiklik yapmadan kullanmaya devam etti. Daha sonra Amerikan donanmasına ait bütün uçaklar, martı grisi (Gull Gray) isimli bir boyamaya geçtiler. Uçakların üst bölgesi martı grisine, alt bölgesi yekpare beyaza boyanmıştı. Donanma bunu 1970’li yılların ortalarına kadar kullandı. Burada askeri tarihçiler tarafından son derece yanlış bulunan bir karar alan Amerikan donanması, gerçekten akıl almaz bir şekilde Vietnam Savaşı’na (hava kuvvetleri uçaklarından farklı olarak) bu şekilde katıldı. Bu gerçekten fiyasko denilebilecek boyutta bir hataydı. Donanma uçakları Vietnam Savaşı sırasında (F-8 Crusader dışında) önleme ve saldırı uçaklarından oluşuyordu ve bu boyama yüzünden Kuzey Vietnam avcıları için tespit edilmesi çok kolay hedeflere dönüşüyorlardı. Çünkü Vietnam coğrafyası, yoğun ve koyu yeşil ağaçlardan oluşan ormanlardan meydana geliyordu. Deniz piyadeleri ise (Marines) çoğu zaman donanma uçakları ile aynı kamuflaj veya boyamayı tercih etmiştir. 1980’lerden itibaren Amerikan donanma uçakları düz gri oldular ve bu durum günümüzde de devam etmektedir.

US navy gull grey — **Martı grisi boya**

Amerikan Hava Kuvvetleri ise, P-80 Shooting Star uçakları ile jetlere geçmiş olduğu için ilk başlarda kamuflaja ihtiyaç duymamıştır ve bunun sebebi çok ilginçtir. P-80’nin ilk üretimleri gri renge boyanmıştı. Fakat bu boyalar pervaneli uçaklar için üretilmişlerdi ve yüksek hızda uçan jet uçaklarında boyalar havada zamanla soyulmaya başladığı için hava kuvvetleri sonradan üretilen P-80’ler de dahil olmak üzere hiçbir uçakta 1964 yılına kadar kamuflaj veya boya kullanmamıştır. Bu döneme genel olarak “gümüşi dönem” denilmektedir. Bu dönemde Türk Hava Kuvvetleri’nin uçakları da gümüşi renktelerdi. F-84G, F-84F, RF-84F, F-86E, F-100C, F-100D, F-100F, F-104G uçaklarımız, ABD’den geldikleri orijinal halde, boyasız gümüşi görünümde hizmet vermişlerdir.

Bu dönemde, bazı istisnai uçaklarda “Silver Lack” isimli bir boyama kullanılmıştır. Bu asla bir kamuflaj değildi. Gövde ile tamamen aynı renkte bir boyamaydı. Uçakları gövde ile aynı renge boyamak çok garip görünse de, aslında çok mantıklı bir temele dayanıyordu. Erken dönem jet uçaklarının motorları gerçekten çok güçsüzdü ve bu boyama sayesinde uçakların gövdeleri pürüzsüzlük kazanıyordu. Bu da uçakların motorlarının güçsüzlüğünden doğan sorunları, sürtünmeyi azaltarak az da olsa dengeliyordu. Silver Lack boyamayla bize gelen ilk F-5A ve F-5B ve bir kısım F-100 uçaklarımız çok güzel birer örnektir.

f-102 — Hava Savunma Komutanlığı Grisi, Convair F-102 Delta Dagger

Amerikan Hava Kuvvetleri (USAF) adına bu yazmış olduklarım hepsi avcı veya taktik bombardıman uçakları için geçerlidir. Hava kuvvetlerine ait önleme uçakları (interceptor) ise aynı dönemde farklı boyamalar ile uçmuşlardır, bu boyama: “Hava Savunma Komutanlığı Grisi” (Air Defence Command Gray) olarak isimlendirilmiştir. Bütün F-102 ve F-106’lar bu boyamayla uçmuşlardır. Hava kuvvetlerinin ilk önleme uçağı olan F-94 Starfire gümüşi renkteydi ama F-86D Sabre Dog ile beraber hava kuvvetlerinin önleme uçakları ADCG boyamaya geçmişlerdir.

Hava kuvvetleri için gümüşi dönem 1964 yılına kadar sürdü. Vietnam Savaşı’nın patlak vermesi ile beraber hava kuvvetlerine ait bütün uçaklar, son derece mantıklı bir şekilde, Vietnam coğrafyasına uygun olarak “Güney Doğu Asya” (SEA) isimli kamuflaja döndüler. Sadece avcı veya taktik bombardıman uçakları değil, hava kuvvetlerine ait nakliye uçakları ve hatta bir önleme uçağı olan F-102’ler bile Vietnam’da “SEA” kamuflajı ile görev yapmışlardır. Yukarıda da belirttiğim gibi, Vietnam Savaşı sırasında Amerikan donanması ve denizciler, “Gull Gray” boyama ile uçuyorlardı. Bu durum, ABD silahlı kuvvetleri unsurları arasındaki koordinasyonsuzluğun göstergelerinden bir diğeridir.

F-102 SEA — **SEA kamuflajlı F-102 Delta Dagger**

2.Dünya Savaşı sonrasında NATO’nun kurulmasıyla ABD yapımı uçaklar kullanmaya başlayan NATO üyesi Avrupa devletlerinin hava kuvvetleri, gerek yanışbalarında olan Sovyetler Birliği’nin, gerekse de diğer Varşova Paktı üyesi ülkelerin yaratmış olduğu paronaya sebebiyle, taktik kamuflaj uygulamasına Amerikan hava kuvvetleri uçaklarından çok daha erken geçmişlerdir. Normalde ABD’den gümüşi renkte gelmiş olan uçaklar, bir süre sonra her devlet tarafından uygun görülen şekilde kamuflaja boyanmışlardır. Bu uçaklara dair bazı örnekleri yazımın sonuna ekliyorum.

Savaş sonrasında, 1950’lerde ve 1960’larda RAF’ın kullanmış olduğu kamuflaj

RAF kamuflaj kullanımına her ne kadar savaştan hemen sonra başlamışsa da Lightning, istisnai olarak, çıplak metal olarak da uçmuştu. Çünkü tek görevli bir önleme uçağı idi. Fakat 1960’ların ikinci yarısında bu uçaklarda kamuflaja boyandı.
Hollandalıların (RDAF) kamuflajları