HEAT, HESH Ve APFSDS Mermilerinin Etki Prensipleri

Bu yazımda günümüz ana muharebe tankları tarafından kullanılan üç farklı temel mermi türünden bahsedeceğim. Mermi türlerine dair yaptığım açıklamaların mümkün mertebe sade ve anlaşılabilir olması için özellikle kısa tutmayı tercih ediyorum. Ayrıca mermilerin zırh üzerindeki etkisini daha anlaşılabilir kılmak açısından yazımın sonuna bir çizim çalışması da ekledim, bu sayede teknik açıklamaların idrakı daha kolay olacaktır.

HEAT (High Explosive Anti-tank), Neuman etkisi ile sahip olduğu yüksek çıkış hızını kullanarak katı zırha etkili bir şekilde vurur. Mermi tank zırhına gelmeden önce genellikle 2 metre kala parçalanarak dağılır. HEAT mermisinin etkisi savaş başlığının çapı ile, diğer bir tabirle bünyesinde barındırdığı delim gücünü sağlayan kimyasal madde miktarıyla doğru orantılıdır. Zırh dışında patlayan mermi daha sonra zırhta sanki parmak ile yumruk atmak gibi bir noktaya yüksek basınç etkisi yapar ve savaş başlığında bulunan yüksek sıcaklıktaki kimyasal madde zırhı hızla aşındırarak deler. Zırh delindikten sonra savaş başlığında bulunan ve artık açığa çıkmış olan yüksek sıcaklıktaki kimyasal madde tankın içerisine püskürmeye başlar ve aracı imha eder.

HESH (High Explosive Squash Head), içerisindeki savaş başlığında plastik patlayıcı bulunan ve tanklara karşı kullanılan bir mermi türüdür. HESH mermisinin savaş başlığı geç patlamaya ayarlanmış plastik patlayıcı ile doludur. Mermi tanka isabet ettiğinde bu plastik patlayıcı tank zırhı üzerinde infilak eder. Bu patlama tank zırhı üzerinde şok dalgaları yaratır. Bu dalgalar zırhın içerisinden geçerek tankın iç kısımdaki zırhı parçalar ve tank içerisine yüksek süratle bu parçaların dağılmasına sebep olur. Bunun sonucunda tank içerisindeki mürettabat yaralanır veya anında ölür, ekipman hasar görür veya mühimmat havaya uçabilir. Bu mermiler HEAT gibi zırhı doğrudan delip geçmek amacıyla tasarlanmamıştır.

APFSDS (Armour-piercing fin-stabilized discarding-sabot) ise zırhı delmek için kinetik enerji kullanan bir mermi türüdür. Kinetik enerji mermilerinin haricindeki diğer tank mühimmatları kimyasal enerjinin delim gücünden yararlanmaktadır. Kinetik enerjili zırh deliciler adından da anlaşılacağı gibi sahip oldukları kütlenin ilk hızından elde edilen kinetik enerjisinden yararlanarak zırhı deler. Zırhı delen temel yapı, uç kısmı yüksek mukavemete sahip tungsten ya da seyreltilmiş uranyum ile kaplı ok şeklindeki bir cisimden ibarettir. Bu mermiler; yüksek bir namlu ilk çıkış hızı ile fırlatılır. Mermi atıştan sonra havadayken kendi itki gücünü üreten tahrik sistemi devreye girer ve bu sayede merminin seyri boyunca hızını kaybetmesi engellenir. Böylece yoğunlaştırılmış güç ile çok küçük bir yüzey alanına çarpan yüksek mukavemetteki mermi çekirdeği zırhı deler ve tankın içerisindeki mürettebatı öldürür ya da mevcut mühimmatı tutuşturarak tankı tamamen imha edebilir.